Sommige innovaties lijken incrementeel maar zijn de opmaat naar disruptie. Andere innovaties lijken disruptief maar zijn in feite incrementele stapjes. Over brillen, slimme (contact)lenzen, de viewmaster en cardboard.
Wat valt er te vernieuwen aan de bril? Niet veel zou je zeggen. Alhoewel, net als bij de fiets kan je eindeloos variëren in materiaalkeuze voor het frame: hout, composiet of titanium. Medisch gezien is de noodzaak van de bril al aardig teruggedrongen. We kunnen ogen met scherpteproblemen helpen via laseroperaties en er is de contactlens. Daarnaast blijft de bril natuurlijk een statement voor intellectuelen en mensen afkomstig van de modeplaneet.
Het was Google die de bril nieuwe functionaliteit gaf. Dat leidde tot een jaar lang ophef over hysterische experimenten en privacy. Het is de vraag of voor de functies van Google Glass ook echt een bril nodig is. Uiteindelijk blijven bril en contactlens een extern hulpmiddel, een verlengstuk dat op onze neus staat en of het nu gaat om het oplossen van het menselijk tekort of het vergroten van de menselijke mogelijkheden, de echte innovatie komt uiteindelijk in ons oog terecht. Gewoon door onze eigen ooglens te vervangen door een synthetisch en enhanced exemplaar.
Ruim een jaar geleden heeft Google al een contactlens ontwikkeld met ingebouwde sensoren, die in staat zijn glucosewaarden te meten in het oogvocht van de drager. Daarmee zouden diabetici verlost zijn van andere, meer invasieve meetmethoden om hun bloedsuikerspiegel te bewaken: het gebruiken van een onderhuidse sensor of het afnemen van een bloedmonster. Het controleren daarvan blijft noodzakelijk zolang er geen geautomatiseerde systemen zijn voor correctie van de bloedsuikerspiegel; te hoge of te lage niveaus kunnen tot bewustzijnsverlies of orgaanschade leiden. In de contactlens wordt wellicht een kleine LED ingebouwd die de gebruiker visueel kan waarschuwen. Een dergelijk systeem is niet in te bouwen in de ooglens, want daar is geen traanvocht.
De Google contactlens lijkt daarmee veelbelovend, maar de ontwikkelaars dachten in januari 2014 nog vijf jaar nodig te hebben voordat de slimme lens met FDA-goedkeuring op papier gebruikt kan worden door diabetespatiënten. Maar waarom zou je als diabetespatiënt een sensor op je oog dragen als er ook volledig geautomatiseerde insulinepompen bestaan en er gewerkt wordt aan een kunstmatige alvleesklier?
Een jaar nadat Google z’n prototype voor de contactlens-met-sensor presenteerde, werd in San Jose tijdens een bijeenkomst van de American Association for the Advancement of Science een prototype van een contactlens gepresenteerd waarmee de kijker kan in- en uitzoomen. De contactlens bevat een minuscuul aluminium telescopische lenzenstelsel dat bediend wordt door met linker- of rechteroog te knipperen. De vinding komt uit de stal van DARPA (US Defence Advance Research Projects Agency), waar de lens is toegepast in extreem kleine drones. De zoom-contactlens zou mogelijk een oplossing kunnen bieden voor patiënten met macula degeneratie, een oogaandoening waarbij het gezichtsvermogen in het centrale gedeelte van het netvlies afneemt. De zoomlens bevat spiegeltjes die het licht naar de juiste plek afbuigen.
Google heeft, naast de sensorfunctie in de contactlens, overigens ook verschillende andere patenten rondom de lens geregistreerd, waaronder een ingebouwde minicamera met draadloze connectiviteit. Het ligt voor de hand dat optische functies zoals zoomen, filmen en/of beeldherkenning zich op termijn zullen verplaatsen van contactlens naar onze eigen lens. Kortom, innovaties op het gebied van slimme brillen en contactlenzen zijn tussenstappen.
Google is ook op een ander optisch gebied actief. Zo is er sinds enige tijd een rudimentaire opvolger van de klassieke viewmaster, een flink apparaat van roodgekleurd plastic waarmee je (via kartonnen schijfjes met elk een eigen thema) series van plaatjes in stereobeeld kon bekijken. De originele Viewmaster van Mattel was op zich zelf al een verbeterde versie van de stereokijker uit eind 19e eeuw, waarbij losse stereofoto’s voor twee lenzen moesten worden geplaatst. Onder de naam Google Cardboard gaat een serie 3D-viewers van verschillende aanbieders schuil, want Google beschouwt Cardboard als een open platform – uiteraard om de ontwikkeling van apps te stimuleren. Op de website van Cardboard staan zelfs bouwtekeningen zodat je je eigen 3Dviewer kunt maken. Eenmaal voorzien van een ‘cardboard’ (er is keus uit een flink aantal online aanbieders) kan je in de Google Playstore verschillende 3D-apps kopen. Wanneer je je smartphone in de viewmaster zet, kijk je plotseling op een andere manier naar de smartphone-display; daarbij wordt ook gebruik gemaakt van andere smartphone-technologie zoals de bewegingssensor. Ook Mattel is nu op het Cardboard-programma van Google aangehaakt; het bedrijf voegt daar een nieuwe variant van de oorspronkelijke kartonnen schijfjes aan toe, waarmee verschillende wereldlocaties op verschillende manieren bekeken kunnen worden. Een typisch geval van retro-innovatie.